Netcongestie remt de overstap naar duurzame energie
We zijn namelijk niet klaar voor de overstap naar duurzaam opgewekte energiebronnen. De huidige energie-infrastructuur is onvoldoende voorbereid. Duurzaam opgewekte energie brengt namelijk op twee manieren meer druk op het Nederlands elektriciteitsnetwerk. Ten eerste komt er veel meer elektriciteit bij. Waar we nu nog grotendeels onze huizen warmen en koken op gas (dat via aparte leidingen de gebouwen binnenkomt), worden veel nieuwe huizen verwarmd met elektrische radiatoren of elektrische vloerverwarming en wordt er elektrisch gekookt. Ook de vervoerssector stapt af van de fossiele brandstoffen met de definitief doorgebroken elektrische auto.
Duurzame energie leidt weer tot netcongestie
Met al deze nieuwe technologieën die elektriciteit nodig hebben, neemt de hoeveelheid elektriciteit op het netwerk sterk toe. Op veel plekken ontstaat zogenaamde ‘netcongestie’; plekken waar het net zo vol is dat zowel vraag- als aanbodkant geen deel aan de markt kan nemen. In 2021 werd al duidelijk dat de groeiende vraag naar elektriciteit en de snelle opkomst van duurzaam opgewekte energie tot congestie op het elektriciteitsnet leidt. Verbruikers konden niet altijd de hoeveelheid stroom krijgen die ze zouden willen, en ook producenten van wind- en zonnestroom kwamen in de problemen doordat ze hun opgewekte stroom niet goed op het net kwijt konden. Congestie in het elektriciteitsnet plaagt momenteel vooral de landelijke, dunbevolkte gebieden waar in de afgelopen decennia weinig vraag was naar elektriciteit. Omdat in deze dunbevolkte gebieden de grond relatief goedkoop is, is het juist hier waar de afgelopen jaren veel zonneparken gebouwd zijn. Energie van A naar B brengen is daarmee niet meer vanzelfsprekend.
Groen maar instabiel: duurzaam opgewekte energie
De uitdaging om de snel toenemende hoeveelheid elektriciteit op het net in goede banen te leiden, wordt bemoeilijkt door de instabiele energieaanvoer vanuit duurzame energiebronnen. Op momenten van veel zon en veel wind krijgt het elektriciteitsnet het extra te verduren. De volatiliteit van weersafhankelijke energiebronnen zoals zon en wind zet de capaciteit van het huidige elektriciteitsnetwerk in Nederland daarmee verder onder druk. Netcongestie is daarmee een tweedimensionaal probleem geworden omdat het – naast ruimtelijke congestie – ook in tijd vraagt het om een dynamische structuur. Op momenten van veel aanbod moet energie worden opgeslagen zodat het kan worden ingezet op momenten van veel vraag. Grote hoeveelheden plaatselijke batterijopslagsystemen zullen de groeiende schommelingen – inherent aan zon en windenergie – in het elektriciteitsnetwerk moeten opvangen. Batterijopslag is bovendien een vereiste om het toenemende risico op stroomuitval te voorkomen. Hoe meer elektriciteit we opwekken uit zon en wind, hoe groter het risico dat woonwijken en industriegebieden zonder stroom komen te zitten als er onvoldoende wordt opgewekt.
Lessen uit Duitsland
De consequenties wanneer we bovenstaande uitdagingen niet het hoofd kunnen bieden, zijn momenteel goed zichtbaar in buurland Duitsland. Daar dreigt continu overbelasting van het elektriciteitsnet als er veel zonne-energie is en het hard waait. Duitsland ‘dumpt’ daarom regelmatig overtollige groene stroom in buurlanden zoals Nederland. Deze stroom wordt ver onder het markttarief of zelfs gratis weggegeven om maar ruimte op het elektriciteitsnet te krijgen. Gratis klinkt misschien goed maar het dumpen van overtollige stroom werkt verstorend op de Nederlandse energiemarkt. Bovendien is het een kwestie van tijd voordat dumpen niet meer kan omdat buurlanden zelf meer groene stroom gaan opwekken. Het onhandige alternatief is het stilleggen van windmolens en het afschakelen van zonnepanelen.